Opublikowano 5 komentarzy

Jednolity Plik Kontrolny a cesarz Dioklecjan

W końcówce III wieku naszej ery finanse Cesarstwa Rzymskiego przeżywały zabójczy kryzys. Lata psucia wartości waluty doprowadziły do długiego okresu hiperinflacji, okresu znanego jako kryzys Cesarstwa, który zakończył się w 284 roku n.e. wraz z początkiem panowania cesarza Dioklecjana.

Wyobraź sobie, że za czasów Juliusza Cezara (a więc jeszcze przed naszą erą), rzymski srebrny denar zawierał 98% czystego srebra. Dwa wieki później, w okolicach 150 roku naszej ery, ilość srebra spadła do 83,5%. W późnych latach „dwusetnych” wynosiła ona wyłącznie 5%.

Wraz z postępującą dewaluacją pieniądza rosły ceny. Przykładowo pszenica podrożała o 4000% zaledwie w ciągu trzech dekad III wieku. Cesarzowi Dioklecjanowi przyszło reformować nie tylko anachroniczny system władzy, ale także szukać uzdrowienia cesarstwa, toczonego rakiem kryzysu gospodarczego. Wpadł wtedy na „genialny” pomysł ustanowienia cen sztywnych w drodze edyktu.

Ustanowiono ceny urzędowe na absolutnie wszelkie istotne dobra w imperium. Jedzenie, opał, ustalono w ten sposób wynagrodzenia. Ten kto sprzeciwił się ustalonej cenie maksymalnej karany był śmiercią. O ile jednak z tego edyktu dosyć szybko się wycofano (bo szara strefa i tak szalała) to równolegle Dioklecjan zapoczątkował reformę podatkową.

Co zrobił? Wprowadził jednolity plik kontrolny 🙂

Nakazał on powszechny cenzus majątkowy, aby dowiedzieć się jakimi majątkami dysponują obywatele rzymscy. Na jego polecenie policzono wszelkie grunty, inwentarz żywy, zbiory rolne i dzięki powszechnemu cenzusowi majątkowemu poznano dochody każdego gospodarstwa i obywatela. Urzędnicy zwiedzali cały kraj i dokonali pełnego spisu własności poddanych Dioklecjana. Wprowadzono następnie podatki progresywne (pobierane często w inwentarzu i płodach rolnych). Dekurionowie, których zobowiązano do pobierania podatku od podatników odpowiadali z własnej kieszeni za pobranie podatku.

Każdy, kto się sprzeciwiał był karany? No zgadnij jak 🙂

Jakieś 18 wieków później, we współczesnej Europie rząd włoski przoduje właśnie we wprowadzaniu wymyślnych systemów informatycznych, które śledzą podatnika. Pogłębiający się dług publiczny Włoch skłania władze np. do ograniczania płatności gotówką i do jednoczesnego wprowadzania oprogramowania, które analizuje zachowania podatników, włącznie z systemami, które sprawdzają jak często płacisz kartą (jeżeli za rzadko, to pewnie gdzieś ukrywasz wpływy gotówkowe), czy to jakie masz oszczędności w bankach (jeżeli je masz to znaczy, że ich nie uszczuplasz, co oznacza, że na pewno masz dochody z szarej strefy). Takie algorytmy już mogą istnieć i typować do kontroli Bogu ducha winnych Włochów.

Szczęśliwie nie przewidują kary głównej za oszustwa podatkowe.

Tymczasem za kilka dni upływa termin powszechnego składania przez polskich mikro i małych przedsiębiorców pierwszego jednolitego pliku kontrolnego. Co uzmysławia mi, że rząd w potrzebie nie cofnie się przed żadnym zagraniem, które poszerzy bazę podatkową. W zestawieniu z ograniczeniem możliwości płatności gotówkowych między przedsiębiorcami, Centralną Bazą Rachunków Bankowych, CRS, analityką podatkową i specjalnym oprogramowaniem, a także mechanizmem nagród dla urzędników administracji skarbowej, którzy wykrywają nadużycia (albo „wykrywają” „nadużycia”), możemy być pewni, że 18 wieków mija, a ludzie są dalej mentalnie w tym samym miejscu.

Chciałbym wierzyć, że JPK to będzie taki młotek, narzędzie, którym można wiele naprawić.

Boję się jednak, że analityka oparta na pliku, zamiast naprawiać, doprowadzi do walnięcia owym młotkiem w miejsca, które niekoniecznie tego wymagają.

Do czego to wszystko prowadzi?

(Mnie na przykład do wniosku, że jeżeli nie musisz być podatnikiem VAT to rozważ dwa razy, czy Ci się to opłaca)

5 komentarzy do “Jednolity Plik Kontrolny a cesarz Dioklecjan

  1. Widze, ze czyta sie SovereignMan’a 🙂

    1. Lubię, czytuję, inspiruję się 🙂

  2. Pamiętam jak wprowadzano VAT w Polsce. Inspekcje „robotniczo-chłopskie” chodziły i sprawdzały, czy ceny podnoszone są „uczciwie” tylko o stawkę podatku. W ogóle zamysł, że nagle wprowadzi się podatek obejmujący prawie 1/5 ceny, z mnóstwem dziur i wyłączeń, a jego pobór będzie się opierał na tym, że sprzedawcy będą karnie nabijać całą swoją sprzedaż na kasę, i będzie to działało – jest utopijny. JPK to tylko prosta konsekwencja tego, że mamy teraz takie możliwości techniczne, więc niezbędną koniecznością utrzymywania tego szkodliwego i nielogicznego podatku jest właśnie taka „permanentna inwigilacja”. To tak jak ze szpiegowaniem dzieci przez GPS w telefonie – skoro już można, to grzech nie skorzystać. W rzeczywistości już dawno podatki powinny być „udwudziestopierwszowiecznione”, aby były proste, przejrzyste, i w stawkach takich, aby to sami ludzie chcieli je płacić, bez doprowadzania do absurdów typu „kasa fiskalna w szalecie”, nie da się jednak tego zrobić bez radykalnego ścięcia wydatków, nie da się zrezygnować z wpływów 1/5 tego, co ludzie wydają, jeśli mamy utrzymywać socjal taki, jaki jest w europejskich krajach. Już o takim niuansie, że nawet nie jesteśmy suwerenni na tyle, aby z VATu zrezygnować, tylko napomknę.

    1. W zakresie VATu jesteśmy suwerenni na tyle, że możemy go zbić do 15%. Teoretycznie jesteśmy natomiast suwerenni w zakresie podatku dochodowego, ale… jak Rumunia wymarzyła sobie obcięcie tego podatku to od razu posypały się na nią gromy ze strony innych państw UE, że stosuje szkodliwą konkurencję podatkową.

  3. „(…) posypały się na nią gromy ze strony innych państw UE, że stosuje szkodliwą k o n k u r e n c j ę podatkową”… Tak się zastanawiam, czymże zatem jest obecnie państwo ? Czy to nie jest rodzaj biurokratycznej struktury feudalnej z monopolem na przemoc ?

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.