Kategoria: Naruszenia prywatności

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych w obecnym kształcie jest nielegalny, niestety nic nie zapowiada aby bez działań ze strony podmiotów wpisanych do rejestru doszło do pożądanej ze względu na ochronę prywatności i danych osobowych zmian.

Z jakiego powodu CRBR jest nielegalny?

22 listopada 2022 r. zapadła niezwykle istotna z punktu widzenia prawa do prywatności decyzja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). W przełomowym wyroku dotyczącym połączonych spraw C-37/20 i C-601/20, Trybunał podjął kwestię ochrony danych osobowych w kontekście publicznego dostępu do informacji. Orzeczenie TSUE rzuca nowe światło na prawo do prywatności, stwierdzając, że otwarty dostęp do danych o beneficjentach rzeczywistych spółek, jak w polskim Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), stanowi istotne naruszenie prywatności. Trybunał zwrócił uwagę na ryzyka związane z potencjalnym nieograniczonym dostępem do informacji o sytuacji materialnej i finansowej osób, co może prowadzić do nadużyć i niekontrolowanego rozpowszechniania danych. Ta decyzja zarysowała nowy kontur debaty o równowadze między przejrzystością a prywatnością w erze cyfrowej.

Dyrektywa AML częściowo nieważna

W przełomowej decyzji TSUE stwierdził nieważność Artykułu 30 (5) dyrektywy AML 2018, który zapewniał publiczny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych. TSUE uznał, że taki dostęp narusza podstawowe prawa do prywatności i ochrony danych osobowych. Trybunał podkreślił, że ujawnienie tych informacji może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa finansowego osób i firm, wobec możliwości szerokiego rozpowszechniania i przechowywania danych przez nieograniczoną liczbę podmiotów. Jednocześnie TSUE wyjaśnił, że dostęp do tych danych powinien być ograniczony do wybranych grup, jak instytucje obowiązane do monitorowania, dziennikarze czy organizacje pozarządowe zajmujące się walką z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu oraz potencjalni kontrahenci, dla których takie informacje są kluczowe.

Co na to polski ustawodawca?

W Polsce tematu nie podjął praktycznie nikt. Na poziomie oficjalnych zapewnień rząd stwierdził, że sprawę analizuje, a rozstrzygnięć dotyczących innych państw nie można stosować bezpośrednio w Polsce. Z drugiej strony Prezes UODO zasugerował możliwość takiej nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, która ograniczyłaby dostęp do CRBR wyłącznie dla osób, które wykazałyby interes prawny. Podobne zmiany wprowadzono już w niektórych państwach unijnych, m.in. na Cyprze, gdzie istnieje obowiązek oświadczenia, że jest się instytucją obowiązaną w rozumieniu przepisów AML. Niestety nic nie wskazuje, aby zmiany w polskich przepisach były priorytetem ani aktualnego, ani przyszłego rządu. Utrzymywanie się jednak takiej sytuacji prawnej otwiera pole do walki o odszkodowania od Skarbu Państwa lub walki z ewentualnymi karami związanymi z niezamieszczaniem danych w rejestrze.

Ponieważ poprzedni wpis w zbeletryzowanej formie trafił do dosyć dużej liczby czytelników, podbijając znacznie statystyki bloga to nie oceniając jeszcze, czy taka forma jest dobra, czy też nie, postanowiłem kontynuować ten mały eksperyment. Zaczynamy dzisiaj w momencie, gdzie skończyliśmy w ostatnim wpisie, więc jeżeli ktoś nie zna jeszcze głównych bohaterów to zalecam rozpoczęcie od wpisu dotyczącego anonimowości wspólników w spółkach z o.o.

* * *

– A słyszał mecenas o tym pomyśle, żeby Ministerstwo Finansów śledziło numery rejestracyjne przedsiębiorców? – zagadnął Juhas, który wciągał już drugi kawałek jabłecznika – ja tutaj, mając wzgląd na damskie towarzystwo, powstrzymam się od mocniejszego komentarza, ale to jest skandal.

– Szczerze? Nie słyszałem jeszcze – odparłem.

– Kwiczoł, weź tu mecenasowi Wybiórczą podaj, niech zerknie sobie – polecił Juhas, a Kwiczoł bez ociągania wyjął z teczki wczorajszy numer Gazety Wyborczej.

Od kiedy to górale czytają Wyborczą?

Zerknąłem jednak w gazetę. Rzeczywiście, coś było na rzeczy. Reporterzy pisali, że Ministerstwo Finansów będzie namierzać po numerach rejestracyjnych samochody osobowe i ciężarowe należące do przedsiębiorców. Tablice będą skanowane. Jak? Tego nie napisali. Jeśli przedsiębiorca ma straty, a jego samochody są w ruchu, to fiskus będzie podejrzewał oszustwa podatkowe. „To niedopuszczalna inwigilacja” – konkludował autor artykułu.

Serio? Obudził się śpiący królewicz.

Przecież w dziesiątkach memów internetowych przewijało się zdanie przypisywane Tocqueville’owi: „Nie ma takiego okrucieństwa ani takiej niegodziwości, której nie popełniłby skądinąd łagodny i liberalny rząd, kiedy zabraknie mu pieniędzy”. W sumie nie jest istotne to, że de Tocqueville nie ujął tego dokładnie w taki sposób i jest to jedynie parafraza. Istotne jest to, że już od starożytności było wiadomo, że tylko pełna kontrola życia ludzi daje szansę na zaspokojenie apetytów władzy, a to był po prostu kolejny krok po centralnej bazie rachunków bankowych, jednolitym pliku kontrolnym i mnóstwie innych pomysłów, które pozwalają nas szpiegować. Rozwój technologii szedł w parze z tymi pomysłami, Internet, powszechny dostęp do telefonów komórkowych, konie trojańskie czy spyware. Dlatego Juhas i jego kompani ograniczali ryzyko, używali starych Nokii 3210, szyfrowali pocztę elektroniczną, której serwer był gdzieś na Panamie. Gdy kupowali auto, dbali o to aby w salonie nie wcisnęli im GPSa.

– Ale panów to chyba nie dotyczy? – uśmiechnąłem się, domyślając się, że nowa fura Juhasa była leasingowana w Czechach na kontrolowaną przez wymyślny holding czeską společnost s ručením omezeným*.

– Może i nie dotyczy, ale to jest skandal. Ja robię różne biznesy mecenasie, ale nigdy nic przeciwko zwykłym, dobrym ludziom – oho, znalazł się Janosik – jedyne co państwo zyska dzięki takiemu zachowaniu to kilku frajerów, którzy samochodów służbowych używają, aby pojechać sobie na niedzielne zakupy, tfu, tego też zakazali, na zakupy, zamiast używać auto do celów służbowych.

– Może jednak ma to jakiś sens? Infrastruktura na drogach krajowych już jest, a chodzi chyba o to, żeby jak w tym łódzkim Ptaku, sprawdzać jak często jeżdżą, ile towaru dowożą, albo żeby sprawdzać, czy towar wyjeżdża z kraju, przy przekrętach na podatku VAT – odpowiedziałem trochę bez przekonania, w końcu nikomu nie uśmiecha się wizja totalnej inwigilacji.

– Ja panu mówię mecenasie, prawdziwych przekrętów to nie powstrzyma – uciął Juhas i chyba nie miałem podstaw by mu nie wierzyć.

Całej rozmowie przysłuchiwali się w milczeniu Kwiczoł i Jagna. Zastanawiałem się, czy oni mają jakieś swoje zdanie w tym temacie? Jakie to miałoby jednak znaczenie? Co oni mogą zmienić? Jagna wydawała się dziwnie poddenerwowana. Czyżby to wcześniejsza reprymenda Babci Wierzby tak na nią podziałała? Szukała jednak mojego spojrzenia, jakby chciała o coś zapytać.

Obiad zmierzał jednak ku końcowi i chyba nie będzie miała okazji do rozmowy, to Juhas zapraszał, a z nim wszelkie tematy poruszone. Podniosłem się i udałem w stronę toalet.

* * *

*czeski odpowiednik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

To oczywiście fikcyjna konwersacja, ale pomysł Ministerstwa jest prawdziwy.

Jeżeli zainteresował Cię ten wpis to daj proszę znać,  masz też możliwość subskrybowania bloga – zapisz się po więcej.